سنگ محک، سنگی است سیاه رنگ از جنس سیلیسیوم و کوارتز و در شکلهای مختلف در بازار وجود دارد.
طلا در بین افراد از اهمیت بالایی برخوردار است و به همین علت تشخیص اصل یا بدل بودن آن نیاز به دقت زیاد و امتحان روش‌های متفاوتی دارد، یکی از متداول‌ترین و مطمئن‌ترین روش‌هایی که از زمان گذشته تا به امروز مورد استفاده طلافروشان قرار گرفته است، بکار بردن سنگ محک است.
سنگ محک چیست؟
طلا یکی از با ارزش‌ترین فلزاتی است که از دیر باز در میان مردمان وجود داشته است و در تجارت‌های بزرگ و مهم حرف اول را میزند.
حال که صحبت از با ارزش بودن طلا شده است، بهتر است اطلاعات بیشتری راجع به این فلز نایاب و باارزش بدانیم. طلا در بین افراد از اهمیت بالایی برخوردار است و به همین علت تشخیص اصل یا بدل بودن آن نیاز به دقت زیاد و امتحان روش‌های متفاوتی دارد. روش‌های متداولی مانند اسی فایر (Assay fire)، ری گیری (xrf) و سنگ محک (touchstone) برای تعیین خالص بودن طلا و عیار طلا استفاده می‌شود.
یکی از متداول‌ترین و مطمئن‌ترین روش‌هایی که از زمان گذشته تا به امروز مورد استفاده طلافروشان قرار گرفته است، بکار بردن سنگ محک است. در واقع می‌توان گفت سنگ محک یکی از قدیمی‌ترین روش‌هایی است برای تشخیص طلا اصل و بدل!
استفاده از سنگ محک یکی از ساده‌ترین متد‌هایی است که برای تشخیص و تعیین میزان خلوص واقعی طلا کاربرد دارد. در واقع نتیجه‌ای که سنگ محک برای ارزیابی عیار طلا به ما می‌دهد بسیار سریع است. نامی که سنگ محک در بازار برای خود گرفته است، سنگ لیدی است و ساختار سنگ لیدی یا سنگ محک از فلزات کوارتز و سیلیسیم است. نکته کاربردی که باید بدان دقت کرد این است که استفاده از سنگ محک برای تشخیص میزان خلوص و عیار طلا بیشتر در طلا‌های کم وزن با ورقه‌های نازک طلا کارایی دارد. برای تشخیص عیار طلا در طلا‌های سنگین مانند طلا‌های ذوب شده یا شمش طلا استفاده از سنگ محک یا سنگ لیدی کارایی دقیقی ندارد.
البته امروزه طلافروشان بر این باورند که دیگر تعیین عیار طلا با سنگ محک مطابق استاندارد‌های جهانی نیست و تنها کاربرد آن‌ها در تعیین و تشخیص طلا اصل و بدل است.
نحوه شناسایی طلا به وسیله‌ی سنگ محک
برای تشخیص درصد خلوص طلاجات ابتدا فلز مشکوک به طلا را (۲۰ بار) روی سنگ محک کشیده و سپس مقداری تیزآب سلطانی عیار شده را روی آن میکشیم (به اندازة یک قطره).
واکنش یکی از موارد زیر است:
هیچ واکنشی دیده نمی‌شود: نتیجه آنکه فلز مربوطه طلایی با همان عیار تیزآب می‌باشد.
رنگ اثر کشیده شده روی سنگ کم رنگتر می‌شود: در این حالت عیار فلز مربوطه پایینتر از عیار تیزآب می‌باشد.
اثر روی سنگ محک بکلّی محو می‌گردد: که حاکی از این است که فلز مربوطه یا اصولاٌ طلا نیست و یا دارای مقدار کمی طلا می‌باشد که می‌بایست با آزمایشات دقیق دیگری (ری گیری) مقدار آن مشخص شود.
هشدار: در هنگام تعیین عیار طلاجات به وسیله‌ی سنگ محک و تیزاب سلطانی باید بسیار حواستان باشد که تیزاب با دست و اشیاء پیرامون شما تماس پیدا نکند چراکه تیزاب سلطانی بسیار خورنده است و ممکن است به دست شما آسیب‌های جدی برساند؛ همچنین فراموش نکنید که اگر سنگ محک و تیزاب را در خانه نگهداری می‌کنید، دور از دسترس بچه‌ها و افرادی که اطلاعات دقیقی از نحوه استفاده‌ی آن ندارند، قرار دهید.
نحوه تمیز کردن سنگ محک
هر زمان سنگ محک پر شد و جای خالی برای محک زدن دوباره نبود، ابتدا روی سنگ تیزآب ریخته و سپس روی آن نمک بپاشید و بعد آن را با آب بشویید. به این صورت سنگ محک شما تمییز می‌شود و می‌توانید دوباره استفاده کنید.
روش دیگر شناخت طلا:
روی قسمتی از فلز مشکوک به طلا را کمی سوهان میکشیم تا چنانچه فلز آبکاری شده است، لایه آبکاری شده از بین برود. سپس در محل سوهان زده شده یک قطره تیز آب عیار شده می‌زنیم:
هیچ اثری برروی آن ندارد و این نشان می‌دهد که فلز طلا بوده و هم عیار و یا بالاتر از تیزآب می‌باشد (توجه: فلزی روی و کرم در برابر تیزآب واکنش نمی‌دهد که بر اساس رنگ و خصوصیت فیزیکی و شیمیایی قابل شناخت هستند.)
محل مربوطه به روی فلز بر اثر آب سیاه می‌شود که هر چه سیاهی بیشتر باشد نشان دهندة آن است که فلز طلا با عیار پایینتر از عیار تیزآب است.
براثر ریختن تیز آب محل به رنگ سبز به جوش می‌آید و بعد از پاک کردن تیز آب با یک دستمال محل براق می‌شود. در این حالت فلز مربوطه طلا نبوده و مقطع براق شده رنگ اصلی فلز را نشان می‌دهد.
توجه: ضرورت دارد طلا‌هایی که از قبل عیار آن‌ها مشخص باشد، داشته باشیم (عیار‌های مختلف) و هنگامی که یک طلا مشخص شد در کنار آن طلایی را که قبلاً مشخص دارد روی سنگ محک میکشیم و سپس با مقایسة رنگ آن‌ها می‌توان عیار طلا را مشخص نمود.
چند نکته‌ی مهم تشخیص طلای اصل
برای تشخیص طلای اصل می‌توان از موارد ساده تری نیز کمک گرفت، مانند:
مشاهده اعداد و علائم حک شده روی طلا
عرف صنف طلا در ایران با توجه به معیار‌های سازمان استاندارد حک شدن حروف در کنار اعداد است که حرف T نشان تهران، E نشان اصفهان و M نشان شهر مشهد است. در کنار این حروف نیز اعداد دیگری درج می‌شود که نشان از شماره کارخانه به ثبت رسیده در سازمان استاندارد و اتحادیه کشوری است. اولین عدد حک شده روی مصنوعات طلا بیانگر عیار آن است؛ که عدد ۹۲۵ در دایره بیضی، نشان از نقره با عیار ۹۲۵ است. عدد ۹۰۰ درون کلبه، نشان از پلاتین با عیار ۹۰۰ است. البته استاندارد ایران برای پلاتین از عیار ۸۰۰ به بالا شروع می‌شود. همچنین نشان طلای ۱۸ عیار عدد ۷۵۰ درون لوزی است.
تست طلا به وسیله‌ی آهنربا
نقره و طلای خالص و اصل، هیچگاه جذب آهنربا نمی‌شوند بر این اساس اگر شما زیورآلات طلا و نقره‌ای داشته باشید که جذب آهنربا می‌شود می‌توانید نتیجه بگیرید که در زیورآلات شما ناخالصی وجود دارد. لازم به ذکر است که آهنربا هر چه قدر هم قویتر باشد بازهم نمی‌تواند طلا و نقره اصل را ربایش کند. پس در نتیجه یکی از روش‌های شناسایی طلای تقلبی استفاده از آهنربا است.
تست طلا به وسیله‌ی پینگ
می‌توانید با یک فلز دیگر به یک شمش ضربه‌ای وارد کنید، این عمل در شمش‌های غیر تقلبی صدایی شبیه به صدای زنگ را ساطع می‌کند که انتشار این صدا حدودا یک تا دو ثانیه به طول می‌انجامد.
تست طلا به هنگام گاز زدن
شاید جالب باشد که بدانید روشی که در فیلم‌ها نشان می‌دهند واقعا درست است و شما می‌توانید با گاز زدن فلز به طلا بودن آن پی ببرید. هرچند این روش یک روش مطمئن نیست، ولی می‌توان با استفاده از این روش به بدل بودن زیورآلات شک کرد و فهمید که طلا نیست. برای تشخیص عیار طلا نیز می‌توانید از این روش استفاده کنید چرا که هرچقدر عیار طلا بیشتر باشد؛ طلا نرم‌تر می‌شود و جای دندان شما بیشتر مشخص خواهد شد.
cafetala.com/vdcakina149ne.5k4.html