در سراسر جهان، حدود ۶۵ درصد از بزرگسالان حداقل یک دوز از واکسن‌های موجود را تزریق کرده‌اند و در اکثر افراد، واکنش به واکسن خفیف بوده است؛ اما آیا در مورد ایمنی و اثربخشی واکسن‌های کووید-۱۹ بین زنان و مردان تفاوتی وجود دارد؟

به طور خلاصه می‌توان گفت: بله؛ اما موارد زیادی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.
اثربخشی و ایمنی
در این مطالعه، پروفسور کاساندرا اسزوکه (Cassandra Szoeke) به عنوان نویسنده ارشد به همراه همکارانش به بررسی پژوهش‌های بین‌المللی منتشر شده مختلف در مورد واکسن‌ها پرداختند تا مشخص شود که آیا افراد، بسته به جنسیت‌شان به واکسن‌های مختلف کووید-۱۹ واکنش متفاوتی نشان داده‌اند یا خیر. وی و همکارانش دریافتند که در گزارش‌های مربوط به کارآزمایی بالینی، تفاوت‌های میان پاسخ زنان و مردان به واکسن‌های کووید-۱۹ گزارش نشده است.
این مقاله بین‌المللی به بررسی دو گروه از پژوهش‌ها می‌پردازد. اولین گروه، مربوط به گزارش‌های کارآزمایی بالینی منتشر شده توسط نهادهای نظارتی از جمله سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA)، آژانس دارویی اروپا (EMA) و بهداشت کانادا بود. گروه دوم شامل پنج پژوهش بررسی شده بود که پس از عرضه واکسن‌ها در جوامع عمومی انجام شده بودند.
پروفسور اسزوکه می‌گوید: آنچه ما دریافتیم این بود که اگرچه همه‌ی پژوهش‌ها به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته‌اند، اما تنها ۳۰ درصد از آنها تفاوت‌ها و عوارض جانبی مختلف واکسن‌ها را به طور خاص در مردان و زنان گزارش کرده‌اند. کسانی که این اطلاعات را تجزیه و تحلیل کرده‌اند، متوجه شدند که تفاوت‌هایی وجود دارد.
بر اساس مطالعات انجام شده، کارایی اولین دوز از واکسن در مردان نسبت به زنان بیشتر است. در این مطالعه به بررسی تفاوت‌های اساسی جنسیتی در واکسن‌های قدیمی مانند واکسن آنفولانزا نیز پرداخته شده است.
پروفسور اسزوکه می‌گوید: پژوهش‌های بین‌المللی که تفاوت‌های جنسیتی در اثربخشی و ایمنی را در میان جوامع عمومی، مورد بررسی قرار داده بودند، همچنین نشان دادند که زنان بیشتر از مردان، دچار عوارض جانبی منفی می‌شوند و به طور خاص، پدیده‌هایی همچون لخته شدن خون در زنانی که واکسن‌های آسترازنکا و جانسون و جانسون دریافت کرده بودند، بیشتر گزارش شده است.
گفته می‌شود که لخته شدن خون به دلیل بروز یک واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی به واکسن رخ می‌دهد. واکنشی که که منجر به هدف قرار گرفتن بخشی از سلول‌های خونی و در نتیجه لخته شدن خون می‌شود. اما با این حال هنوز هیچ مطالعه‌ای وجود ندارد که در آن لخته شدن خون در زنان جوان واکسینه شده با سایر زنان مقایسه شود و همچنین عوامل خطر مانند درمان‌های هورمونی و اختلالات ایمنی در نظر گرفته نشده است.
بنابراین، در حال حاضر تعیین اثرگذاری کامل واکسن‌های کووید-۱۹ بر بروز این مشکل دشوار است.
واکسن و بارداری
زنان باردار و شیرده به دلیل استانداردهای ایمنی مورد نیاز، در آزمایش‌های اصلی واکسن‌ها در سال ۲۰۲۰ شرکت نداشتند. این بدان معناست که در آن زمان تنها به زنانی توصیه می‌شد واکسن تزریق کنند که خطر ابتلا در آن‌ها بالا بود. از آن زمان، مطالعات نشان داده‌اند که اثربخشی واکسن‌های آران‌ای پیامرسان (mRNA) در زنان باردار و غیرباردار بی‌خطر بوده و آنتی بادی‌ها می‌توانند از طریق شیر مادر به جنین منتقل شوند و از آن محافظت کنند.
برای نظارت بر مشکلات احتمالی ایمنی واکسن، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) در ایالات متحده گروهی متشکل از ۳۹۵۸ زن باردار که واکسن کووید-۱۹ را دریافت کرده بودند را مورد بررسی قرار داد و از آن‌ها خواست تا هر گونه عوارض جانبی منفی را از طریق سیستم گزارش رویدادهای نامطلوب واکسن (VAERS) گزارش دهند. داده‌های VAERS نشان داد که عوارض جانبی گزارش شده توسط این زنان باردار مشابه عوارض گزارش شده توسط زنان غیرباردار بوده است. زنان باردار به طور معمول، درد در محل تزریق را تجربه کردند و عوارض جانبی سیستمیک مانند تب، سردرد، درد عضلانی و لرز در آن‌ها کمتر شایع بود.
اگرچه تحقیقات در مورد اثربخشی و ایمنی واکسن‌های کووید در این جمعیت هنوز در مراحل اولیه است، شواهد کلی حاکی از ایمن بودن واکسن در زنان باردار است.
تفاوت‌های جنسیتی در آزمایشات پزشکی
بررسی تفاوت‌های جنسیتی در نتایج پزشکی بسیار اهمیت دارد. به گفته پروفسور اسزوکه، تفاوت‌های جنسیتی نه تنها باید در توزیع عوارض جانبی بین مردان و زنان در مراحل بعدی آزمایش‌ها گزارش شوند، بلکه باید در مطالعه دوز واکسن در مراحل اولیه مورد بررسی قرار بگیرند.
وی می‌گوید: این تحقیق با هدف ریشه‌کن کردن رویکرد "یک نسخه واحد برای همه" در پزشکی و تحقیقات بالینی و پرداختن به ناهمگونی و تنوع در جمعیت بیماران و نیازهای خاص زیرگروه‌های بیماران انجام می‌شود. این داده‌ها به راحتی در دسترس هستند. با توجه به یافته‌های ما مبنی بر اینکه تفاوت‌های قابل توجهی بین جنسیت‌ها وجود دارد، باید گزارش داده‌ها براساس جنسیت، اجباری باشد تا پزشک معالج هنگام تصمیم‌گیری برای بیمار بهترین داده‌ها را در دست داشته باشد.  
همانطور که ما به سمت پزشکی شخصی‌سازی‌شده‌تر حرکت می‌کنیم، این مطالعه بر اهمیت گزارش تفاوت‌های جنسیتی در ایمنی و اثربخشی داروها و واکسن‌های جدید می‌افزاید.
به گفته پروفسور اسزوکه، مسئله مهم این است که این داده‌ها وجود دارند، جمع آوری می‌شوند، اما گزارش نمی‌شوند و گزارش ‌کردن تفاوت‌ها چیزی است که ما دوست داریم به آن دست یابیم.